Scientia & Intuitio. Wystawa

Od 18 lutego do 9 marca 2023 w Galerii -1 w Pałacu Czapskich będzie prezentowana wystawa wykładowców i wykładowczyń Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu pt. „Scientia & Intuitio”. Jej kuratorem jest – związany z Wydziałem Grafiki ASP w Warszawie – dr Arkadiusz Ruchomski. Wystawa powstała we współpracy ASP w Warszawie z Uniwersytetem Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu.

Uczestniczki i uczestnicy wystawy:

Maciej Andrzejczak, Marcin Chomicki, Mateusz Dąbrowski, Paweł Flieger, Wojciech Gorączniak, Tomasz Kalitko, Katarzyna Klich, Julia Królikowska, Ewa Kulesza, Zdzisława Ludwiniak, Jakub Malinowski, Adam Nowaczyk, Mikołaj Poliński, Arkadiusz Ruchomski, Jacek Staszewski, Jarosław Szelest, Wojciech Zubala

Scientia i Intuitio

Tytuł wystawy składa się z dwóch członów. Scientia to koncepcja cyklu wystaw pracowników naukowo-dydaktycznych Wydziału Grafiki i Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w galeriach Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Kuratorami tego przedsięwzięcia z ramienia UAP są dr hab. Paweł Flieger i dr Jakub Malinowski. Ich założeniem było stworzenie sieci wymiany artystycznej/intelektualnej oraz zacieśnienie już istniejących więzi pomiędzy pracownikami obu instytucji. Wymiana ta w swym założeniu realizuje się w postaci cyklu wystaw indywidualnych i zbiorowych, prezentujących dorobek naukowy w galeriach należących do uczelni poznańskiej.

Tytuł „Scientia & Intuitio” pojawił się naturalnie, połączył wiele wymiarów związanych z pracą pedagogów uczelni artystycznych. Nauczanie warsztatu artysty w oparciu o szeroko pojętą wiedzę, bezustanne poszerzanie czucia i widzenia w tworzeniu, sięganie do koncepcji i życia społeczno-kulturowego to elementy obecne w codzienności osób pracujących w uczelniach artystycznych. „Scientia & Intuitio” to synteza przeciwieństw, świadomego i nieświadomego, to równowaga uzupełniających się jakości.

Dr hab. Paweł Flieger i dr Jakub Malinowski, trochę prowokacyjnie, wystawy artystyczne w Poznaniu zatytułowali Scientia (łac. nauka, wiedza, informacja). Zadają pytanie, czy sztuka jako praktyka pracowników naukowo-dydaktycznych uczelni artystycznych może stanowić osobną drogę wobec praktyki uniwersyteckiej w obrębie nauk ścisłych na innych uczelniach i kierunkach studiów. Czy wyniki badań mają zostać osadzone w domenie publicznej? Czy sztuka jest eksperymentalną praktyką naukową?

Intuitio (łac. wejrzenie, intuicja, wgląd) to sfera podświadomości, której nie można kontrolować, można jedynie filtrować podawane rozwiązania. W sztuce intuicja dotyka często wątku duchowości, szukania sensu, istoty, łączności z duszą poprzez język sztuki. Tytuł Intuitio to zarówno odniesienie do samego aktu tworzenia, jak i do pracy pedagogów na uczelniach artystycznych, jako zdolności dostrzegania i wydobywania niedotykalnych przez samą wiedzę i inteligencję zasobów przyszłych artystów.

Tekst kuratorski dr Arkadiusza Ruchomskiego (PDF, 110 KB)

Scientia

Wystawa udowadnia, że sztuka dotyka odmiennych obszarów niż nauka. Przyspieszenie technologiczne, którego doświadczamy w ciągu ostatnich dekad, wygenerowało algorytmy zdolne przetwarzać dane o twórczości człowieka i w zaledwie kilkanaście sekund tworzyć obrazy dające się zaklasyfikować jako dzieła sztuki. Perfekcyjne technicznie, nienaganne w szczegółach, potrafiące naśladować dowolny styl zaskakują niemożliwym. Czy mogą jednak konkurować z dziełami człowieka? Wystawa wydaje się dawać jednoznaczną odpowiedź. Zgromadzone prace tworzone w różnych technikach, w odmiennych stylistykach, o różnym ładunku treściowym i emocjonalnym, przy użyciu odmiennego języka dowodzą, że sztuka należy do sfery sacrum i zajmuje określone miejsce w porządku dóbr duchowych. Artysta świadom swego talentu tworzy sztukę opartą na prawdzie, wolną od kłamstwa i złudy.

Tytuł wystawy można odczytać jako prowokację w kontekście zdarzenia z 26 sierpnia 2022, kiedy na festynie w amerykańskim stanie Colorado Jason Allen wygrał konkurs na grafikę cyfrową, przedstawiając produkt sztukopodobny wygenerowany przez program Midjourney. „Dzień, w którym komputer namalował obraz” wywołał głośną dyskusję o tym, czy żywi artyści staną wobec konkurencji generowanej przez sztuczną inteligencję.

Artysta wtajemniczony

Artysta – podobnie jak kapłan – jest wtajemniczony. Jeden przekazuje wolę wyroczni, drugi pośredniczy między boską i ludzką sferą. Dysponuje umiejętnością ujawniania sekretów wyjawionych mu przez Muzy. Jego czynność bliska jest boskiemu wieszczeniu. Przekazuje tajemnice niepoznawalnego, przez co sztuka staje się poznaniem i mądrością. Artyści poszukują, przekraczają granice własnej wiedzy. Podążają za wizjami i intuicją. Czerpią ze świata widzialnego, ale są przekaźnikami form, nastrojów i ultrasubiektywnych stanów emocjonalnych. Prawdziwa sztuka nigdy nie jest dosłowna. Tymczasem eksperymenty cyfrowe ograniczają wyobraźnię. Przekaz jest bardziej prawdziwy, a mniej wyobrażony, przez to bardziej dosłowny.

Intuitio

Trudno znaleźć wspólny mianownik dla prac pokazanych na wystawie „Scientia & Intuitio”. Istnieją pewne cechy wspólne artystom z kręgu warszawskiej ASP i pewien uniwersalny przekaz łączący poznańskich artystów i artystki. Bardzo generalizując, można powiedzieć, że podział przebiega wzdłuż linii Zachód – Wschód.

Sztuka szukająca równowagi

Poznań z naukowym, intelektualnym podejściem do sztuki, rozumową kalkulacją wydaje się nieco berliński, klasyczny. Artyści i artystki poznańscy – Maciej Andrzejczak, Paweł Flieger, Wojciech Gorączniak, Tomasz Kalitko, Katarzyna Klich, Julia Królikowska, Ewa Kulesza, Jakub Malinowski, Adam Nowaczyk, Mikołaj Poliński, Jarosław Szelest – zachowują klasyczny umiar, harmonię i właściwe proporcje. Gdy dają się uwieść magii barwnych zestawień, to poprzez kolor, poprzez trafność instrumentacji tworzą na płótnie architekturę. Gdy poruszają się w sferze figuracji w rysunku czy w malarstwie, jest to rzeczywiste mimesis. Rysunek jest nienaganny, perfekcyjny anatomicznie, wynikający z obserwacji i rzetelnego warsztatu. Ich interwencje przestrzenne rządzą się niezachwianą logiką. To sztuka elegancka i w jakimś aspekcie chłodna, szukająca równowagi między krzyżującymi się układami przestrzennymi, walorowymi i linearnymi.

Zmagania z medium i podążanie za instynktem

Artyści z kręgu warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych – Marcin Chomicki, Mateusz Dąbrowski, Zdzisława Ludwiniak, Arkadiusz Ruchomski, Jacek Staszewski, Wojciech Zubala – z ich intuicyjnością są bliżsi myśli i duchowości wschodniej. Niemal romantyczni w rozstrzyganiu zjawisk na płaszczyźnie malarskiej czy w przestrzeni rzeźbiarskiej. Czuć tu ogrom napięcia, które towarzyszy materializacji dzieła, zmagania z medium, podążanie za instynktem, który niekiedy wymyka się cuglom świadomości, wreszcie chęć przejrzenia „przez świata szczeliny”. Artyści
i artystki warszawscy nieustannie burzą i odbudowują równowagę pomiędzy brzmieniem koloru, materią, czasem linią, choć trudno oprzeć się wrażeniu, że materia odgrywa rolę pierwszoplanową. „Kolor zależny jest od materii” – zdają się mówić. Ich twórczość jest niemal zmysłowa, kipiąca, czasem drażniąca jakimś „wybrykiem”, jakimś przekroczeniem, jakąś koślawością. Brak tu figuracji, brak przedmiotu. Uroda obrazu, nawet gdy jest całkowicie dwuwymiarowy, wynika z wrażeń haptycznych. U wszystkich poza Marcinem Chomickim ta ziarnistość, chropawość, mięsistość i włochatość jest najbardziej zdumiewającą i zapadającą w pamięci cechą, która pozostawia widza z trudnym do wyrażenia dotykowym niedosytem.

Mistyfikacja

Wystawa tak różnorodna, wymykająca się łatwym klasyfikacjom jest ważna także z punktu widzenia rodzącej się pozornej konkurencji w mistyfikacji AI. Uświadamia, że w sztuce nie jest istotna forma, powtarzanie sposobów, chwytów czy układów, automatyczne powielanie tego, co wypracowali inni. Ważne są emocje, połączenie z absolutem, z wielkim nieznanym podczas aktu tworzenia. Sztuka nie opiera się na mechanicznym mieszaniu farby, bo wówczas jest jedynie imitacją, „paint by numbers”, kłamstwem.

Sztuka cyfrowa jest mistyfikacją. Tak jak do niedawna głoszono śmierć malarstwa w imię tryumfu sztuki konceptualnej, tak teraz przyszła kolej na nową mistyfikację – sztukę sztucznej inteligencji. Zabrakło wiary, że twórczość artystyczna jest podróżą w obszary wrażliwości bliskie mistykom i szamanom. Sztuka jako domena nikłej sprawdzalności i wysokiego prestiżu trafia obecnie w lwią paszczę technokratów kalkulujących interes.

Tekst krytyczki sztuki Katarzyny Haber (PDF, 170 KB)

„Tworząc w czasach globalizacji, w czasach formułowania się nowych wartości estetycznych rzeczą naturalną wydaje się rewidowanie wiedzy, którą dysponujemy w warstwie teoretycznej i praktycznej sztuk wizualnych. Dojrzałość i rozsądek. Rozumienie kontekstu. Ich zręczne stosowanie może prowadzić do wielu pozytywnych zmian. Zmian ku wolności, dokonywanych w imię estetyki i niekomercyjnych wartości. Jeśli jeszcze dostrzegamy takie cnoty jak tolerancja, szacunek dla odmiennych postaw i różnorodność, wtedy śmiało możemy powiedzieć, że wolno. Wolno – w imię poszerzania granic naszej kultury. Wolno – w imię odróżnienia naszej współczesności od czasów minionych. Czy jednak naprawdę wolno wszystko?…” – rozważa prof. Jacek Staszewski, Dziekan Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

„Sztuki walki i współczesne technologie”, tekst prof. Jacka Staszewskiego, Dziekana Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (PDF, 95 KB)